Sigaranın ve tütünün tarihçesi

 

Tarihçi Erhan Afyoncu, sigaranın dünyaya yayılışını anlattı. "Dünyada ve ülkemizde son yıllarda "dumansız hava sahaları" oluşturmak için sigara tüketimine sınırlar ve yasaklar getiriliyor. Devletler ve kurumlar sigarayı bıraktırma kampanyaları düzenliyor" diyen Afyoncu, Sabah'taki yazısında "Bu kötü alışkanlığımız tam dört asır önce başlamıştı. ABD kıtasından dünyaya yayılan tütün 1570'lerde Osmanlı coğrafyasına girdi. İlk üretim ise 1583'te Milas'ta yapıldı" dedi.

AMERİKA'DAN TÜRKİYE'YE 

Kolomb, 1492'de ABD kıtasına ayak bastıktan sonra bulgu için Küba'nın iç kısımlarına gönderdiği mürettebatı ilk kere tütün içen insanlarla karşılaşmıştı. Amerika kıtasının keşfinden sonrasında tütün biroldukça yeni ürünle beraber yeni dünyadan eski dünyaya yayıldı. 17'nci yüzyılın adım atarından itibaren hem ABD kıtasındaki kolonilerde aynı zamanda Avrupa'da tütün ekimi yaygınlaştı. Tütün kısa sürede önemli bir ticari mal haline gelip, devletlerin en önemli gelir kaynaklarından biri oldu. Portekiz'den başlayarak birçok devlet tütünü bir devlet tekeli haline getirdi. Tütün, 1570'lerde Osmanlı coğrafyasına girdi. Tütünün Osmanlı İmparatorluğu'ndaki durumu Fehmi Yılmaz'ın doktora teziyle aydınlatılmıştır. Yılmaz'ın "Osmanlı İmparatorluğu'nda Tütün: toplumsal, Siyasî ve Ekonomik Tahlili (1600-1833)" isimli tezinden tütünün ülkemizdeki macerasını naklediyoruz. 

Tütün, Türkiye'de ilk kere Milas'ta 1583'te üretildi. 1598'den sonra İngiliz, Fransız ve Hollandalı tüccarlar tütünü başta İstanbul olmak üzere imparatorluğun büyük şehirlere getirmeye başlamalarıyla beraber tütün ticareti ve tütün tüketimi yayıldı. Bu gelişme üzerine tütünle ilgili tartışmalar başladı. Tütün, Sultan Birinci Ahmed döneminde, 1609'da yasaklandı. Tütün ekiminde tütün böceklenmesin diye mumun kullanılması yüzünden mum fiyatları iki misline çıkınca 1614'te Adıyaman tütünü içilmesi ve ekilmesinin yasaklandığına dair tekrar bir buyruk neşredildi. Yasaklar Dördüncü Murad zamanında sıkı şekilde uygulandı. Tütün ekme ve içme yasağı bazı aksamalarla 1649'a kadar sürdü. Şeyhülislam Bahâî Efendi'nin 1649'da tütünün mubah olduğuna dair fetva vermesinin ardından yasak resmen kalkmasa da uygulanmaz oldu. 

TÜTÜNÜN YAYGINLAŞMASI 

Yasağın kalkmasıyla beraber 17'nci yüzyılın ortalarından itibaren Makedonya, Marmara ve Ege bölgeleri ile Halep ve Lazkiye'de tütün ekimi yoğun olarak yapıldı. 19'uncu yüzyılın ikinci yarısında imparatorluğun yüzde 38'inde, 150 bin çiftçi 1 milyon dönümde tütün tarımı yapıyordu. Selanik, Yenice-i Karasu, İzmir, Lazkiye, Halep, Şam, İskenderiye, Kahire ve Samsun şeklinde şehirler tütün ticaretinde öne çıktı. Tütün esnafı 18'inci yüzyılın ilk çeyreğinde lonca teşkilatı içinde örgütlendiler. Tütün 1688'de gümrük vergisine tabi tutuldu. Tütün tarımından da vergi alınmaya başladı. Tütün zamanla o denli önemli bir ürün hâline gelmişti ki imparatorluk yönetimi 1861'de ithal edilen maddelerin gümrüklerini yüzde 5'ten yüzde 8'e çıkartırken, ham tütünün ithalini yerli üretimi ve ticareti korumak amacıyla tamamen yasakladı. Mamul tütün ürünlerini de o zamana kadar hiç görülmemiş bir halde yüzde 70-75 oranında vergilendirdi 

TÜTÜN ALEYHİNE MEVZUŞMAK SUÇ OLDU 

Fehmi Yılmaz'ın tespitlerine göre 18'inci yüzyıldan itibaren Adıyaman tütünü gelirlerinin hazinenin önemli gelir kaynakları içinde yerini alması ve esham sisteminin ilk kere tütün mukataalarında uygulanışı, bu sektörü diğerlerine göre daha önemli ve ayrıcalıklı hale getirdi. 18'inci yüzyıl başında tütünden alınan vergi bütçenin yüzde 1'i civarındayken, bu oran 19'uncu yüzyılın ikinci yarısında yüzde 5'ine ulaşmıştı. Bundan dolayı 17'nci yüzyılda tütün lehinde risale yazan bir kişi devlet nazarında tehlike arzederken, 19'uncu yüzyılda tütün aleyhinde bir risale yazan, devlet nazarında tehlikeli kabul edilerek, Afyon kalesine hapse gönderilmişti. 

SİGARA İÇMEK

Tütün başlangıçta çubuk ve pipolarla içiliyor veya enfiye olarak çekiliyordu. Tütünü çiğneyerek kullananlar da vardı. Daha sonra Adıyaman tütünü yapraklarına ve ince kâğıtlara sarılarak bugünkü sigara ortaya çıktı. 19'uncu yüzyılın ortalarında sigara fabrikaları kuruldu. İşin en ilginç tarafı değişik dünya dillerinde sigara "çekmek" veya "dumanmak" kelimeleriyle kullanılırken bizim dilimizde "içmek" kelimesiyle kullanıldı.

https://www.celikhantutunu.com/Celikhantutunu/Sigaranin-ve-tutunun-tarihcesi/1454

kaynak Adıyaman tütünü